Olga Ivshina & Robert Plummer
BBC News Karabağ, Londra
Azerbaycan Ordusu Karabağ’da ele geçirdikleri ağır silahları sergilerken, binlerce sivilin Ermeni ayrılıkçıların teslim olmasından sonra barınacak yeri olmadığı uyarısı yapıldı.
BBC’ye gösterilen ağır silahlar arasında, tanklar, toplar ve roketatarlar vardı.
Ermeni liderler ise binlerce kişinin gıda ve barınma sorunu yaşadığını söylüyor.
Bölgeye sadece 70 tonluk yardımın gelmesine müsaade edildi.
Azerbaycan’ın askeri müdahalesinden sonra Uluslararası Kızılhaç’a ait konvoy, bölgeye girmesine izin verilen ilk yardım oldu. Rusya da yardım dağıttığını söylüyor ama ne kadar olduğu bilinmiyor.
Dağlık Karabağ, uluslararası alanda Azerbaycan toprağı olarak tanınıyor, ancak bölgenin geniş kesimleri 30 yıldır Ermeni güçlerinin kontrolü altındaydı
Ermenistan Cumartesi günü BM’den Karabağ’daki Ermenilerin haklarını gözlemleyecek bir misyon göndermesini istedi ve varlıklarının tehlike altında olduğunu savundu.
Azerbaycan ise suçlamayı reddediyor ve bölgedeki Ermenileri, ülkenin eşit yurttaşları olarak yeniden entegre etmek istediğini söylüyor
Azerbaycan’ın müdahalesinden bu yana bölgede aralarında 10 sivilin de bulunduğu en az 200 kişi hayatını kaybetti.
Köylerinden olan ve yakınlarından ayrılan birkaç bin kişinin Hankendi’deki (Stepanakert) havalanında çadırlarda ya da açık havada geceyi geçirdiği belirtiliyor.
Susa’daki askeri karargahın bahçesinde de Azeri yetkililer, ayrılıkçılardan ele geçirilen silahları sergiledi. Ganimetler arasında bir T-72 tankı, birkaç BMP-2 zırhlı personel taşıyıcısı, makineli tüfekler, tüfekler, kurşun geçirmez yelekler ve mayınlar da vardı. Tahminimize göre alan yarım futbol sahası büyüklüğündeydi.
Rus Savunma Bakanlığı, altı zırhlı araç, 800 tüfek ve 5 bin dolayında merminin teslim edildiğini söyledi.
Dağlık Karabağ’daki 120 bin kadar Ermeni’nin akıbeti ise belirsiz. Azerbaycan bölgeyi yeniden entegre etmek istediğini söylüyor. Bir Azeri yetkili BBC’ye yaptığı açıklamada “Kimse kimseyi kovmuyor” dedi.
Yetkili “Sivillere, kadınlara, çocuklara aldırmıyor olsaydık, Hankendi’ye doğrudan girerdik” dedi.
Bir başka yetkili de ordunun Karabağ’ın dışında “sivilleri kabul etmeye hazır” mülteci kampları hazırladığını belirtti. Ancak her iki tarafta da o kadar güvensizlik var ki, Ermeniler buraya gitmek istemeyebilir.
Azerbaycan BM’ye, Karabağlı Ermenilere “eşit yurttaş” muamelesi yapacağını söyledi ama şimdi kaderleri Azerilerin elinde.
Bakü yönetimi, silahlarını teslim eden Karabağlı Ermenilere af ilan etmeyi düşündüğünü, isterlerse Ermenistan’a da gidebileceklerini söyledi.
Ermenistan da binlerce sivili barındırabilecek tesisler kurdu, ancak Başbakan Nikol Paşinyan, mecbur kalmadıkça, ayrılmamalarını istediğini söylüyor.
Stepanakert’teki (Hankendi) insanlar BBC’ye büyük ihtimalle ayrılacaklarını söylediler.
Gazeteci Siranuş Sargsyan “Burada kalmak isteyen kimseyi tanımıyorum. Daha önceki savaşlarda evlatlarını kaybetmiş, yaşlı yakınlarım var onlar burada ölmeyi tercih edebilir” diyor.
“Ancak çok insan için, benim kuşağım için, daha şimdiden dördüncü savaşları oldu.”
Ermenistan-Azerbaycan sınırındaki Kongre heyetine başkanlık eden ABD’li Senatör Gary Peters, “çok kaygılı” olduğunu söyledi ve uluslararası bir gözlem misyonu oluşturulması çağrısı yaptı.
Peters “Bence dünyanın burada tam olarak neler olduğunu bilmeye ihtiyacı var. Azerbaycan hükümeti görecek bir şey olmadığını, kaygılanacak bir şey bulunmadığını söylüyor. Öyleyse eğer, uluslararası gözlemcilerin tanık olmasına izin vermeliyiz” dedi.
BBC’nin görmesine izin verilen bölgelerde hiç sivil yok gibi. Sadece polisler, askerler ve birkaç inşaat işçisi gördük.
BBC’nin gördüğü Rus barış gücü askerlerinin de yüzü gülmüyordu ve ciddi bir tavırları vardı. Ancak şimdiye dek, teslimden bu yana ciddi bir şiddet olayı yaşanmadı.
